Postulowane zmiany traktatu wersalskiego zgłaszane przez Niemcy, Włochy i Węgry w latach 20 XX wieku. Przyczyny, szanse i zagrożenia

Abstract

Traktat wersalski jako główny układ pokojowy kończący I Wojnę Światową został podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy, mocarstwa Ententy, państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Traktat ten ustalając wiele granic międzypaństwowych w Europie, wprowadził nowy ład na europejską scenę polityczną XX wieku. Pomimo włączenia traktatu w prawo międzynarodowe, jego zapisy jeszcze przed podpisaniem były przedmiotem kontrowersji. Najgłośniejszy sprzeciw wyraziły Niemcy uznając jego postanowienia za krzywdzące i niewykonalne. Przejawem sprzeciwu było zawarcie w 1922 między Republiką Weimarską a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką układu w Rapallo celem omijania klauzul traktatu wersalskiego. Artykuł przedstawia genezę i treść żądań rewizjonistycznych przyszłych państw osi. Odpowiada na pytanie czy postulowane zmiany traktatu wersalskiego były szansą na zmianę nowego, tworzącego się, układu politycznego Węgier, Włoch i w szczególności Niemiec (w których zmiana polegała na rosnącym poparciu dla partii NSDAP na fali sprzeciwu społecznego wobec postanowień traktatu). Jest przedmiotem analizy realności wprowadzenia takich zmian, które mogłyby zapobiec zwarciu układu w Rapallo – tym samym powodując wywiązywanie się Niemiec z narzuconych postanowień. Licznie postulowane zmiany traktatu przez państwa z różnych stronnictw politycznych miały swoje źródło w kształtowaniu polityk międzynarodowych ówczesnych rządów. W ocenie autora artykułu postulowane zmiany były narzędziem politycznym, gdyż stanowiły w większości przypadków próbę sił, rzadko wynikały ze starań złagodzenia lub zapobieżenia realnym problemom wynikającym z postanowień traktatu.